ŚWIADCZENIA OPIEKI ZDROWOTNEJ FINANSOWANE ZE ŚRODKÓW PUBLICZNYCH

Prawa pacjenta należy wyraźnie odróżnić od uprawnień pacjenta (ubezpieczonego) do świadczeń opieki zdrowotnej w związku z podleganiem powszechnemu ubezpieczeniu społecznemu. O ile prawa pacjenta, uregulowane przede wszystkim w Ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, są w jakimś stopniu znane pacjentom dzięki obowiązkowi informacyjnemu oraz ich klarownemu ujęciu w jeden akt prawny, to kwestia uprawnień do świadczeń opieki zdrowotnej są materią znacznie mniej rozumianą i znacznie bardziej skomplikowaną.

Uprawnienia przysługujące pacjentowi w związku z podleganiem przez niego powszechnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, które są finansowane ze środków publicznych regulowane są przede wszystkim w:

• Ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - określa ona jakich świadczeń ("usług") zdrowotnych może korzystać świadczeniobiorca. Ustawa ta reguluje również towarzyszące świadczenia zdrowotne, to jest zakwaterowanie i wyżywienie w podmiocie leczniczym, ewentualnie zakwaterowania poza zakładem leczniczym, a także transportu. 

• Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych - dotyczy świadczeń rzeczowych ("produktów"), z jakich może korzystać ubezpieczony pacjent w ramach świadczeń gwarantowanych. Świadczenia rzeczowe obejmują trzy podstawowe grupy: (1) leki, o których mowa w ustawie - Prawo farmaceutyczne, (2) wyrobach medycznych, których dotyczy ustawa o wyrobach medycznych, a także (3) środki spożywcze specjalnego przeznaczenia w rozumieniu ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia. 

Do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych mają osoby objęte powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym. Ponadto ustawa wymienia osoby, które - pomimo braku ubezpieczenia - mają prawo do świadczeń ze względu na szczególne okoliczności - ubóstwo, małoletniość, ciążę, posiadające status uchodźcy, studenta lub doktoranta i inne. Osoby, które podlegają obowiązkowi ubezpieczeniu zdrowotnego wskazuje art. 66 ustawy. Prawo do świadczeń przysługuje od momentu zgłoszenia ubezpieczeniowego, niezależnie od rzeczywistej zapłaty składki. Prawo szczegółowo reguluje terminy powstania i wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego. Osoby, które nie są objęte tym obowiązkiem z żadnego tytułu, mogą dobrowolnie zgłosić się do ubezpieczenia, opłacając składkę, zgodnie z art. 68 ustawy.  Sposób obliczania wysokości składki zdrowotnej określają artykuły 79-94 ustawy.

Dokumentem potwierdzającym prawo ubezpieczonego do świadczeń opieki zdrowotnej jest karta elektroniczna ubezpieczenia zdrowotnego. Podmiot medyczny może potwierdzić prawo do świadczeń na podstawie okazanego dowodu tożsamości oraz potwierdzenia z systemu informatycznego. Jeśli nie ma możliwości uzyskania takiego potwierdzenia (pacjent "świeci się na czerwono w systemie"), istnieje możliwość wykazania prawa do świadczeń na podstawie innego dokumentu lub pisemnego oświadczenia. W przypadku, gdy świadczeń zdrowotnych udzielono pomimo, że pacjent nie posiadał ubezpieczenia zdrowotnego, w tym gdy złożone oświadczenie okaże się nieprawdziwe, jest zobowiązany do zwrotu jego kosztów (art. 50 ust. 16 ustawy). Istnieje możliwość umorzenia tej kwoty w całości lub części, bądź też rozłożenia jej na raty.

W stanach nagłych świadczenia opieki zdrowotnej udzielane są niezwłocznie, w pozostałych zaś przypadkach - zgodnie z harmonogramem przyjęć. Dostęp do wielu licznych świadczeń wymaga uprzedniego uzyskania skierowania lekarskiego. W przypadku świadczeń szpitalnych oraz innych o charakterze stacjonarnym i całodobowym, a także świadczeń specjalistycznych, pacjenci są umieszczani na liście oczekujących, zgodnie z harmonogramem przyjęć. Ustawa zawiera bardzo szczegółowe przepisy dotyczące prowadzenia harmonogramu przyjęć, informowania o dostępnych miejscach, a nawet - w przypadku świadczeń szpitalnych i specjalistycznych - możliwość elektronicznego zapisu i monitorowania miejsca w kolejce (art. 23a). W tym celu pacjenci mogą korzystać z Informatora dostępnego na stronie terminyleczenia.nfz.gov.pl. Pacjent ma prawo wyboru podmiotu leczniczego, w którym korzysta ze świadczeń opieki zdrowotnej, tj. skorzystania z nich w takim podmiocie medycznym, który oferuje najbardziej dogodny dla niego termin. Niektóre grupy osób, takie jak m.in. kobiety w ciąży, inwalidzi, honorowi dawcy krwi mają prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością, a także innych szczególnych uprawnień przewidzianych w ustawie. Podobnie, w przypadku niektórych rodzajów świadczeń opieki zdrowotnej, od pacjentów nie wymaga się skierowania. 

Art. 15 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej zawiera katalog (rodzaje) świadczeń gwarantowanych. Szczegółowy wykaz świadczeń każdego z tych rodzajów zawarty jest w rozporządzeniach ministra zdrowia i może być on uzupełniany po przeprowadzeniu opisanej w ustawie procedury konsultacji i uzyskaniu rekomendacji (art. 31a i n). Świadczenia gwarantowane obejmują:

1. świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej, o których mowa w ustawie z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej oraz rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej. Podstawowa opieka zdrowotna stanowi miejsce pierwszego kontaktu ubezpieczonego z systemem ochrony zdrowia, z wyjątkiem sytuacji, w których świadczeniobiorca znajduje się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego oraz przypadków, gdy świadczenia zdrowotne udzielane są bez skierowania (m.in. świadczenia ginekologa i położnika, dentysty, wenerologa, onkologa czy psychiatry). Podstawowa opieka zdrowotna obejmuje nieodpłatne świadczenia lekarza, pielęgniarki i położnej POZ, świadczenia pielęgniarki lub higienistki szkolnej, świadczenia nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, transport sanitarny, a także badania diagnostyczne leki i wyroby medyczne oraz środki pomocnicze.

2. wykaz świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Obejmują badania diagnostyczne, procedury zabiegowe ambulatoryjne, świadczenia w chemioterapii, inne świadczenia ambulatoryjne, a także świadczenia wykonywane w celu realizacji programów lekowych, świadczonych przez lekarzy specjalistów, tj. którzy posiadają specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w określonej dziedzinie medycyny. Dziedziny specjalizacji określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 sierpnia 2020 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów, obecnie jest ich dokładnie osiemdziesiąt sześć i nie sposób ich przytoczyć w tym artykule. Omawiane świadczenia gwarantowane, oprócz porad, obejmują także badania diagnostyczne, w tym pobieranie próbek do badań laboratoryjnych, oraz procedury zabiegowe, wykonywane w warunkach ambulatoryjnych, to znaczy poza szpitalem, w gabinetach zabiegowych (ambulatoriach) przychodni, poradni, ośrodku zdrowia, lecznicy lub ambulatorium z izbą chorych a także zakładzie badań diagnostycznych i medycznym laboratorium diagnostycznym (art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej). Rozporządzenie określa dodatkowe warunki, w szczególności wyposażenie w wyroby medyczne i inne urządzenia, które powinny posiadać ambulatoria, w których udzielane są świadczenia opieki zdrowotnej z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.

3. świadczenia gwarantowane z zakresu leczenia szpitalnego reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego. Hospitalizacja to całodobowe udzielanie świadczeń gwarantowanych w trybie planowym albo nagłym, obejmujące proces diagnostyczno‑terapeutyczny oraz proces pielęgnowania i rehabilitacji, od chwili przyjęcia świadczeniobiorcy do chwili jego wypisu albo zgonu. Ubezpieczony ma prawo do leczenia szpitalnego w szpitalu, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, na podstawie skierowania lekarza, lekarza dentysty lub felczera, jeżeli cel leczenia nie może być osiągnięty przez leczenie ambulatoryjne. Omawiane rozporządzenie to bardzo obszerny akt prawny, obejmujący przede wszystkim listę jednostek chorobowych, które są leczone w warunkach szpitalnych. Są one opisane poprzez listę procedur medycznych oraz listę  rozpoznań (rodzajów leczonych chorób). W zakresie niezbędnym do ich wykonania, rozporządzenie określa też badania diagnostyczne, leki i wyroby medyczne, a także warunki jakie musi spełniać podmiot udzielający takich świadczeń, w szczególności w zakresie posiadania personelu o odpowiednich kwalifikacjach oraz wyposażenia.  

4. w zakresie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, poza rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, znaczenie ma także Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego. Opieka zdrowotna nad osobami z zaburzeniami psychicznymi jest wykonywana w ramach podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej, zwłaszcza psychiatrycznej opieki zdrowotnej – w formie pomocy doraźnej, ambulatoryjnej, dziennej, szpitalnej i środowiskowej oraz w domach pomocy społecznej (art. 5 ustawy). Świadczenia opieki zdrowotnej, oprócz lekarzy specjalistów, udzielane są także przez psychologów, psychoterapeutów, pedagogów specjalnych, logopedów, terapeutów środowiskowych, czy instruktorów terapii uzależnień. Przepisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego chronią prawa osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym szczegółowo określają w jakich przypadkach możliwe jest zastosowanie przymusu fizycznego wobec pacjenta.

5. o świadczeniach gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej mówi Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej. Świadczenia z zakresu rehabilitacji leczniczej wykonują lekarze posiadający lub w trakcie specjalizacji w dziedzinie rehabilitacji medycznej lub balneologii i medycyny fizykalnej, a także zabiegi fizjoterapeutyczne, wykonywane przez fizjoterapeutów posiadających kwalifikacje określone w ustawa z dnia 25 września 2015 r. o zawodzie fizjoterapeuty. Świadczenia opieki zdrowotnej z zakresu rehabilitacji leczniczej udzielane są w ambulatorium (gabinet, zakład rehabilitacji lub fizjoterapii), stacjonarnych - szpitalnych, ośrodka lub oddziału dziennego, a także domowych, w określonych w rozporządzeniu przypadkach. 

6. ubezpieczonemu przysługują świadczenia pielęgnacyjne lub opiekuńcze w ramach opieki długoterminowej, na podstawie skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Świadczenia opieki długoterminowej udzielane są pacjentom wymagającym ze względu na stan zdrowia całodobowych świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych, rehabilitacyjnych oraz kontynuacji leczenia, ale nie hospitalizacji w oddziale szpitalnym. Ich zakres reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej. Są one udzielane w warunkach domowych, a także w zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych. Przyjęcie do zakładu następuje na wniosek, którego wzór stanowi załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2012 r. w sprawie kierowania do zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych, które reguluje także zasady ponoszenia opłaty za pobyt w zakładach opiekuńczych. 

7. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego. Załącznik do rozporządzenia wskazuje rodzaje świadczeń, a także jak często ubezpieczeni mają prawo do korzystania z nich. Przykładowo, kompleksowe badanie stomatologiczne przysługuje raz rocznie, ale wizyta kontrolna już trzykrotnie. Pacjentowi zgłaszającemu się z bólem świadczenia gwarantowane są udzielane w dniu zgłoszenia (§ 6 Rozporządzenia). Prawo do dodatkowych świadczeń z zakresu stomatologi posiadają dzieci, kobiety w ciąży i osoby niepełnosprawne. Organizację gabinetów stomatologicznych w szkołach reguluje ustawa z dnia 12 kwietna 2019 r. o opiece zdrowotnej nad uczniami. 

8. świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego określa ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych,a także rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 lipca 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu lecznictwa uzdrowiskowego. Leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitacja uzdrowiskowa przysługuje na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Świadczeniobiorca ponosi koszty przejazdu na leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitację uzdrowiskową i z leczenia uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej oraz częściową odpłatność za wyżywienie i zakwaterowanie w sanatorium uzdrowiskowym. 

9. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 lutego 2019 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ratownictwa medycznego należy czytać łącznie z ustawą z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, do której wielokrotnie odsyła. Świadczenia w tym zakresie realizowane są przede wszystkim w przypadku stan nagłego zagrożenia zdrowotnego, polegającego na nagłym lub przewidywanym w krótkim czasie pojawieniu się objawów pogarszania zdrowia, którego bezpośrednim następstwem może być poważne uszkodzenie funkcji organizmu lub uszkodzenie ciała lub utrata życia, wymagający podjęcia natychmiastowych medycznych czynności ratunkowych i leczenia (art. 3 pkt 8 ustawy). Świadczenia z zakresu ratownictwa medycznego są udzielane przez zespoły ratownictwa medycznego (rozporządzenie przewiduje wymagania co do ich składu osobowego oraz wyposażenia), a także szpitalne oddziały ratunkowe i centra urazowe. Odmiennie w stosunku do omówionych powyżej, regulowana jest kwestia kolejności dostępu do świadczeń ratownictwa medycznego, którą ustala się na podstawie zasad segregacji medycznej (tzw. triażu). Przyjmowanie zgłoszeń odbywa się poprzez System Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego, którego podstawy prawne określa ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o systemie powiadamiania ratunkowego.

10. warunkiem skorzystania ze świadczeń opieki długoterminowej jednoczesne niekorzystanie z podobnych świadczeń - z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej. Świadczenia opieki paliatywnej i hospicyjnej to wszechstronna, całościowa opieka i leczenie objawowe świadczeniobiorców chorujących na nieuleczalne, niepoddające się leczeniu przyczynowemu, postępujące, ograniczające życie choroby. Opieka ta jest ukierunkowana na poprawę jakości życia, ma na celu zapobieganie bólowi i innym objawom somatycznym oraz ich uśmierzanie, łagodzenie cierpień psychicznych, duchowych i socjalnych (par. 3 rozporządzenia). Są udzielane w warunkach stacjonarnych  - w hospicjum stacjonarnym lub w oddziale medycyny paliatywnej, domowych − w hospicjum domowym, a także ambulatoryjnych − w poradni medycyny paliatywnej. Wykaz jednostek chorobowych, w związku z którymi ubezpieczonemu przysługuje prawo do świadczeń w omawianym zakresie, zawiera załącznik do rozporządzenia. Ostatnie nowelizacje rozporządzenia wprowadziły do jego treści przepisy dotyczące perinatalnej opieki paliatywnej, mających na celu wsparcie rodziców dzieci z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem albo nieuleczalną chorobą zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. 

11. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 listopada 2015 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń wysokospecjalistycznych oraz warunków ich realizacji. Zgodnie z ustawą, świadczenie wysokospecjalistyczne to takie, których udzielenie świadczenia wymaga wysokiego poziomu zaawansowania technicznego świadczeniodawcy i zaawansowanych umiejętności osób udzielających świadczenia, oraz których  koszt jednostkowy świadczenia jest wysoki. Rozporządzenie wskazuje jako gwarantowane świadczenia specjalistyczne przede wszystkim transplantacje oraz zaawansowane operacje kardiochirurgiczne.

12. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych. Podstawy prawne funkcjonowania programów zdrowotnych regulują art. 48 i n. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Zgodnie z art. 5 pkt. 30 tej ustawy, program zdrowotny to zespół zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu opieki zdrowotnej (...), polegających na wykrywaniu i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej grupy świadczeniobiorców. Programy zdrowotne dotyczą więc zidentyfikowanych potrzeb zdrowotnych określonej grupy ubezpieczonych, są opracowane, wdrażane, realizowane i finansowane przez NFZ. Ubezpieczony ma prawo do udziału w programach zdrowotnych. Obecnie prowadzonych jest siedem programów zdrowotnych: program profilaktyki chorób odtytoniowych w tym przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POCHP), program profilaktyki raka szyjki macicy, program profilaktyki raka piersi, program badań prenatalnych, ortodontyczna opieka nad dziećmi z wrodzonymi wadami części twarzowej czaszki, leczenie dzieci ze śpiączką a także leczenie dorosłych ze śpiączką. 

NFZ finansuje koszty leczenia za granicą pacjentów ubezpieczonych w Polsce. Ustawa przewiduje trzy tryby tego finansowania: (1) zwrotu kosztów, które pacjent samodzielnie poniósł w związku z otrzymaniem świadczenia gwarantowanego na terytorium innego państwa UE; (2) na podstawie uprzedniej decyzji prezesa NFZ; 3) w trybie przewidzianym przez przepisy rozporządzeń UE. W pierwszym z wymienionych środków, zwrot kosztów następuje zasadniczo na podstawie wniosku i przedstawionych rachunków, w kwocie nie wyższej, niż rzeczywiście poniesione wydatki. Uprzedniej zgody prezesa NFZ, wydawanej w formie decyzji administracyjnej, wymagają wykonywane za granicą świadczenia opieki zdrowotne wymienione w Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 września 2020 r. w sprawie wykazu świadczeń opieki zdrowotnej wymagających uprzedniej zgody Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Zgodnie z jego treścią, zgody wymaga każdorazowy pobyt w szpitalu (bez względu na rodzaj świadczenia), a także wymienione w nim świadczenia specjalistyczne, które mogą być wykonywane również w warunkach ambulatoryjnych. Zasadniczo przyjąć należy, że każdy planowy wyjazd na leczenie do innego państwa UE, będzie wymagał zgody Prezesa NFZ. Przesłankami udzielenia takiej zgody są w szczególności niemożliwość uzyskania danego rodzaju świadczenia w Polsce (niedostępność leku lub metody klinicznej), a także gdy stan zdrowia pacjenta uniemożliwia dalsze oczekiwanie w kolejce do uzyskania świadczenia. W celu określenia czy czas oczekiwania nie jest zbyt długi stosuje się kryteria zawarte w Rozporządzeniu z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie sposobu i kryteriów ustalania dopuszczalnego czasu oczekiwania na wybrane zakresy świadczeń opieki zdrowotnej. Ma ono jednak bardzo ogólny charakter, który należy uwzględnić przy indywidualnej ocenie każdego przypadku.

Pacjentom przysługuje, na zlecenie lekarza, bezpłatny przejazd środkami transportu sanitarnego do najbliższego podmiotu leczniczego w celu otrzymania niezbędnych świadczeń opieki zdrowotnej w przypadkach nagłych i wynikających z potrzeby zachowania ciągłości leczenia. W pozostałych przypadkach pacjenci mogą korzystać z usług przewozu medycznego odpłatnie lub za częściową odpłatnością. Prawo dopuszcza możliwość transportu medycznego do podmiotu leczniczego poza granicami Polski.

Przepisy regulujące uprawnienia ubezpieczonego do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych zawierają się na tysiącach stron kilkudziesięciu aktów prawnych.  Także w niniejszym artykule zostały omówione wyłącznie  kluczowe zagadnienia prawne z szerokim odesłaniem do tekstów innych aktów prawnych. Przeciętny pacjent nie ma szans się z nimi zapoznać, nie jest też informowany o swoich uprawnieniach do świadczeń gwarantowanych tak, jak o prawach pacjenta. Sytuację tą należy postrzegać negatywnie. O dostępie do świadczenia opieki zdrowotnej powinien decydować lekarz, kierując się wskazaniami medycznymi, nie zaś niewiedza pacjentów dotycząca tego, z jakich świadczeń mogą skorzystać. Dlatego za nietrafny należy uznać argument, że brak szerokiego informowania ubezpieczonych o ich uprawnieniach sprzyja mniejszemu obciążeniu systemu finansowania świadczeń zdrowotnych z uwagi, że nie wszyscy uprawnieni będą zainteresowani korzystaniem z nich. Wydaje się, że bardziej istotną przyczyną, dla której pacjenci nie są zainteresowani świadczeniami finansowanymi ze środków publicznych i wybierają ofertę dostępną na rynku komercyjnym, jest ich niska dostępność. Świadczy to o niewydolności systemu opieki zdrowotnej i wpływa na pogorszenie stanu zdrowia publicznego, czemu brak wiedzy, o tym z jakich świadczeń zdrowotnych mogą korzystać pacjenci tylko sprzyja.