ZAŁOŻENIE SPÓŁKI AKCYJNEJ

Spółka stanowi szczególny rodzaj umowy wspólników, która określa zasady prowadzenia przedsiębiorstwa przez wspólników, w tym zasady gospodarowania przedmiotami majątkowymi, które każdy ze wspólników wnosi do spółki. Szczególny charakter umowy spółki polega na tym, że jej sądowa rejestracja powoduje nadanie umowie spółki podmiotowości prawnej. Oznacza to, że prawo przyjmuje pewną fikcję, że spółka posiada prawne prawa, zwłaszcza w dziedzinie majątkowej, podobne do tych, które posiada człowiek. Spółka ma prawo posiadać oddzielny od wspólników majątek, we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. 

Spółka akcyjna jest formą prowadzenia działalności przewidzianą na sytuacje, w których liczba wspólników jest znaczna i konieczne jest zapewnienie płynnego obrotu tytułami uczestnictwa w spółce - akcjami. Od razu zaznaczyć należy, że nie wszystkie akcje są notowane na giełdzie, aby tak się stało, spółka musi przejść dodatkową procedurą. W pozostałych przypadkach spółki akcyjne mają charakter prywatny, co oznacza, że jej akcje nie są notowane na giełdzie, sprzedaż akcji przez spółkę nie może być reklamowana, są one nabywane przez osoby, do których założyciele spółki skierowali taką ofertę. Minimalna wysokość kapitału zakładowego, czyli najmniejsza kwota nominalna wszystkich akcji, powinna wynosić przynajmniej 100 tys. zł. Wartość nominalna pojedyńczej akcji nie może być niższa, niż 1 grosz. W każdym przypadku - nawet jeśli spółka akcyjna nie jest notowana na giełdzie, akcje mają formę niematerialną - wpisu w elektronicznym rejestrze akcjonariuszy. Rejestr akcjonariuszy może być prowadzony m.in. przez notariuszy, domy maklerskie, banki prowadzące działalność maklerską, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, czy Narodowy Bank Polski. Spośród nich założyciele spółki akcyjnej wybierają podmiot, z którym spółka zawiera umowa o prowadzenie rejestru akcjonariuszy (art. 328(2) KSH). Akcje w formie tradycyjnego, papierowego dokumentu mogą być używane w charakterze symbolu, ale bez znaczenia prawnego, które ma wyłącznie elektroniczny rejestr akcjonariuszy.

Wspólnicy spółki akcyjnej - akcjonariusze - znajdują się w szczególnie korzystnej sytuacji. Po pierwsze, nie ponoszą odpowiedzialności finansowej za zobowiązania (długi) spółki ponad swoją wpłatę na akcje. Po drugie, jeżeli akcjonariusze nie widzą szans na osiągnięcie zysku z posiadanych akcji, mogą sprzedać innej osobie w dość prosty sposób, o ile statut nie uzależnia zbycia akcji od zgody spółki akcyjnej (art. 337). Wszyscy akcjonariusze tworzą walne zgromadzenie - organ spółki akcyjnej, który podejmuje kluczowe decyzje, m.in. w sprawie wypłaty akcjonariuszom zysku osiągniętego przez spółkę, czy też zatwierdzenia sprawozdania zarządu z czynności. Zarząd to drugi z organów spółki akcyjnej, który prowadzi bieżącą działalność spółki i reprezentuje ją wobec osób trzecich. Zarząd jest co do zasady powoływany przez radę nadzorczą, ale umowa spółki akcyjnej może stanowić inaczej, w szczególności powierzając wybór członków zrządu walnemu zgromadzeniu akcjonariuszy. Trzeci organ, którego ustanowienienie jest obowiązkowe w każdej spółce akcyjnej, to rada nadzorcza. Rada nadzorcza liczy przynajmniej trzech członków (a w spółkach notowanych na giełdzie - pięciu), którzy są powoływani i odwoływani przez walne zgromadzenie (art. 385 KSH). Członkowie rady nadzorczej nie mogą wydawać zarządowi poleceń co do bieżącej działalności spółki akcyjnej, ich działalność polega na nadzorowaniu (kontrolowaniu) tego, jak działa zarząd, a nie jego zastępowaniu. Zawarcie odpowiednich zapisów w statucie może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności przewidywać, że zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem określonych w statucie czynności (art. 384§1 KSH).  Rada nadzorcza corocznie sporządza raport o działalności spółki i przedstawia go do zatwierdzenia walnemu zgromadzeniu akcjonariuszy.

Tworzenie spółki akcyjnej należy rozpocząć od przygotowania treści statutu i podpisania go przez założycieli. Statut powinien mieć formę aktu notarialnego. Założyciele zazwyczaj nie są jedynymi akcjonariuszami spółki. Akcje mogą być nabywane przez inne osoby, które nie zakładały spółki, ale otrzymały od założycieli ofertę objęcia akcji. Przyjęcie takiej oferty wymaga wyrażenia zgody na objęcie akcji, określenia ich ilości i wartości, a także zgody na zawiązanie spółki i brzmienie statutu, wyrażonych w formie aktu notarialnego (art. 313 KSH). Jeżeli akcje mają być wydawane w zamian za wkłady niepieniężne, założyciele zobowiązani są do przygotowania pisemnego sprawozdania, które w szczególności określa przedmiot wkładu, ilość i wartość akcji wydanych za jego wniesienie do spółki, a także zastosowaną metodę wyceny. Sprawozdanie to musi być poddane badaniu przez biegłego rewidenta, którego wyznacza sąd (art. 311 - 312 KSH). Kolejnym etapem zakładania spółki akcyjnej jest założenie rachunku bankowego oraz zawarcie umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy. Dalej, walne zgromadzenie powinno wybrać osoby, które będą zasiadać w organach spółki - zarządzie i radzie nadzorczej. Informacje o tych osobach nie mogą znajdować się w statucie spółki akcyjnej (art. 313§3 KSH). Następnie, zarząd spółki akcyjnej powinien przynajmniej dwukrotnie wezwać do wpłat (lub wniesienia przedmiotów niepieniężnych) kwot odpowiadających wartości objętych akcji przez akcjonariuszy, który wcześniej się do tego zobowiązali. Jeżeli któryś z akcjonariuszy nie dokonał wpłaty w terminie, spółka akcyjna może domagać się od niego odsetek lub odszkodowania, a gdy to nie pomoże - po ostatecznym wezwaniu do wpłaty - odebrać mu możliwość nabycia udziałów (art. 331 KSH). 

Po wykonaniu wymienionych powyżej czynności i zgromadzeniu dokumentów, które to potwierdzają, można przystąpić do ostatniego etapu zakładania spółki akcyjnej, czyli do złożenia wniosku o jej wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Wniosek ten składany jest w formie elektronicznej, z wykorzystaniem Portalu Rejestrów Sądowych. Wniosek polega opłacie sądowej w wysokości pięciuset złotych, a także dodatkowych stu złotych tytułem opłaty za ogłoszenie wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Spółki akcyjnej nie da się założyć przez system S24. Przy jego pomocy możliwa jest jednak rejestracja podobnej spółki - prostej spółki akcyjnej. Informacje te wymagają uzupełnienia o jeszcze jedną ważną uwagę. Czas między podpisaniem statutu spółki akcyjnej, a zgłoszeniem wniosku o wpis w KRS, nie może być dłuższy niż sześć miesięcy (art. 325 i 326 KSH). W razie jego przekroczenia, spółka akcyjna w organizacji ulega rozwiązniu, a wpłaty na akcje powinny zostać zwrócone.