OGÓLNE WARUNKI UMÓW O ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE

Zgodnie z art. 22(1) kodeksu cywilnego, konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej z przedsiębiorcą, która nie jest bezpośrednio związana z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Pacjenci są z pewnością osobami fizycznymi, a także udają się do podmiotów leczniczych w celu uzyskania świadczeń zdrowotnych, nie zaś w celach zawodowych, czy gospodarczych. Czynnością prawną, o której mowa w przepisie, jest zawarcie umowy, na podstawie której dochodzi do udzielenia świadczeń zdrowotnych. Do jej zawarcia dochodzi za każdym razem, gdy pacjent i podmiot leczniczy uzgodnili kluczowe warunki udzielenia świadczenia zdrowotnego, w tym jego rodzaj, termin oraz odpłatność. Umowa nie musi mieć charakteru pisemnego. Do jej zawarcia wystarczy takie zachowanie się stron, które wystarczająco czytelnie ujawnia ich wolę, a w szczególności może być to przybycie pacjenta do zakładu leczniczego w celu uzyskania świadczeń leczniczych i zgoda podmiotu leczniczego wyrażona poprzez przyjęcie pacjenta przez lekarza. W analogiczny sposób należy myśleć o "zapisach" na wizyty, czy też zabiegi, za pośrednictwem telefonu, czy mediów internetowych. Reasumując, podmiot leczniczy zawiera umowę z pacjentem za każdym razem, gdy pacjent korzysta ze świadczeń zdrowotnych, nawet gdy nie ma jej na piśmie lub strony nie uzgadniały żadnych dodatkowych warunków. Jeśli podmiot leczniczy w żaden sposób nie reguluje kwestii związanych z umową o udzielenie świadczeń zdrowotnych, stosuje się przepisy ustawowe (kodeks cywilny i ustawy regulujące udzielanie świadczeń zdrowotnych). W przypadku jednak, gdy podmiot leczniczy decyduje się na uregulowanie kwestii handlowych, związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, musi mieć na względzie, że zasada swobody kształtowania treści umów jest mocno ograniczona, tak przez przepisy należące do działu prawa medycznego, jak i te, mające na celu ochronę konsumentów. 

Podmioty lecznicze, które udzielają świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zobowiązane są do przestrzegania szeregu przepisów określających dostępność i warunki udzielania świadczeń zdrowotnych, a także uprawnienia pacjentów korzystających z systemu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Przepisy prawne stosowane w tym zakresie, w szczególności ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, będą miały pierwszeństwo przed tymi, które dotyczą ochrony konsumenta. Zastosowanie kodeksu cywilnego czy ustawy o nieuczciwych praktykach rynkowych będzie w tym przypadku całkowicie lub w znacznej większości wyłączone. Dlatego też omawiane w niniejszym artykule zagadnienia dotyczyć będą przede wszystkim podmiotów leczniczych prowadzących działalność na zasadach komercyjnych.

Art. 3 ust. 1 pkt. 7 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, wskazuje że jej przepisy nie znajdują zastosowania do umów dotyczących usług zdrowotnych świadczonych przez pracowników służby zdrowia pacjentom w celu oceny, utrzymania lub poprawy ich stanu zdrowia, łącznie z przepisywaniem, wydawaniem i udostępnianiem produktów leczniczych oraz wyrobów medycznych, bez względu na to, czy są one oferowane za pośrednictwem placówek opieki zdrowotnej. Wyłączenie to, jak się wydaje, jest uzasadnione tym, że znaczna część przepisów ustawy o prawach konsumenta dotyczy umów zawieranych na odległość, w szczególności za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. 

Ustawa o prawach konsumenta to nie jedyny akt prawny, który dotyczy konsumentów. Wyłączenie dotyczy tylko przepisów tej ustawy, nie innych ustaw, które jak najbardziej stosuje się do umów dotyczących usług zdrowotnych. Do tych "innych ustaw" należy zaliczyć przede wszystkim przepisy kodeksu cywilnego, w tym dotyczące wzorców umownych i niedozwolonych klauzul umownych, a także przepisy ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. 

Cywilnoprawne zagadnienia ochrony konsumenta świadczeń zdrowotnych należy omówić w kontekście praw pacjenta, regulowanych przez akty prawne z dziedziny prawa medycznego. W szczególności konieczne jest tu wskazanie na ustawę z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ustawę z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, ustawę z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne, ustawę z dnia 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty czy ustawę z dnia 7 kwietnia 2022 r. o wyrobach medycznych, które regulują uprawnienia pacjentów dających zlecenie wykonania usług, ale również pacjentów jako użytkowników produktów leczniczych (leków) i wyrobów medycznych, a także zagadnienia związane z odpowiedzialnością za nie. Ta grupa przepisów ma na celu ochronę dóbr pacjentów, przede wszystkim zdrowia i życia, w procesie leczenia, niezależnie czy od tego, czy są  finansowane ze środków publicznych czy też za odpłatnością pacjenta. 

Zakres stosowania przepisów dotyczących ochrony konsumentów jest więc ograniczony, dotyczy przede wszystkim działalności komercyjnej oraz zagadnień prawnych, które nie zostały uregulowane w przepisach dotyczących praw pacjenta. Trzeba mieć jednak na uwadze, że prawa prawa konsumenta i prawa pacjenta dotyczą w dużej części czegoś innego. Prawa pacjenta to m.in. prawo do informacji o stanie zdrowia, do wyrażania zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych, zachowania w tajemnicy informacji o stanie zdrowia, poszanowania intymności i godności i inne. Prawa konsumenta dotyczą zaś uzyskania niezbędnych informacji przed zawarciem umowy, w tym informowania o cenach świadczeń, sposobu zawarcia i prawa do odstąpienia od niej, czy też uprawnień na wypadek nieprawidłowej realizacji umowy dotyczącej udzielenia świadczeń zdrowotnych. Prawa pacjenta, z niewielkimi wyjątkami, nie odnoszą się do zagadnień związanych z umowami o usługi zdrowotne, uprawnieniami ich stron, zasad płatności, a także ochroną pacjenta w tym zakresie. W tym zakresie należy stosować przepisy dotyczące ochrony konsumentów.

Zgodnie z art. 384 par. 1 kodeksu cywilnego, Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeśli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Przepis ten daje podstawę stosowania popularnej praktyki handlowej, polegającej na tym, że dostawca usług lub towarów określa warunki handlowe w regulaminie czy też ogólnych warunkach umów, określanych ogólnie jako "wzorce umowne". Główne postanowienia umów, takie jak rodzaj świadczeń, czas i miejsce ich udzielenia, czy wynagrodzenie, są zazwyczaj indywidualnie uzgadniane między podmiotem leczniczym, przedstawiającym ofertę, a pacjentem, który ją przyjmuje. Postanowienia "dodatkowe", inne niż kluczowe, mogą być zamieszczone we wzorcu umownym. Postanowienia uzgodnione z pacjentem w sposób indywidualny wiążą podmiot leczniczy, choćby co innego wynikało z ogólnych warunków umów o świadczenia zdrowotne (art. 385 par. 1 KC). Pacjenci wymagają zróżnicowanych metod diagnostycznych i leczniczych, a ich doboru nie da się przeprowadzić w sposób generalny, z pominięciem zindywidualizowanych potrzeb zdrowotnych pacjenta. To, jakie konkretnie świadczenia zdrowotne będą udzielane danemu pacjentowi, rzutuje na ich cenę. Również termin powinien być dostosowany do indywidualnej sytuacji pacjenta, co nie odnosi się wyłącznie do jego preferencji odnośnie daty i godziny, w której odbędzie się zaplanowana wizyta. Stan zdrowia pacjenta, a zwłaszcza ryzyko jego pogorszenia w razie zbyt długiego oczekiwania, może wymagać udzielenia świadczeń zdrowotnych niezwłocznie lub w terminie innym, niż wynikający z kolejności zgłaszania pacjentów. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby także inne warunki udzielania świadczeń zdrowotnych zostały uzgodnione indywidualnie między stronami umowy o świadczenia zdrowotne. W szczególności mogą dotyczyć wykorzystania określonego sprzętu, materiałów czy osoby bezpośrednio udzielającej świadczeń zdrowotnych.

Warunkiem skuteczności wzorca umownego jest doręczenie go pacjentowi przed zawarciem umowy, na piśmie, bądź też w formie elektronicznej, która pozwala pacjentom zachować i odtwarzać treść wzorca. W przypadku umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, wzorzec umowny wiąże także wtedy, gdy druga strona mogła z łatwością dowiedzieć się o jego treści. 

Art. 24 ustawy o działalności leczniczej nakłada na podmioty lecznicze obowiązek uchwalenia i podania do wiadomości pacjentów, przez wywieszenie w widoczny sposób w miejscu udzielania świadczeń oraz na stronie internetowej, regulaminu organizacyjnego. Przepis ten wskazuje też postanowienia, które powinien zawierać regulamin organizacyjny, do których należą m.in. organizacja procesu udzielania świadczeń zdrowotnych w przypadku pobierania opłat (pkt 10), a także wysokość opłat za świadczenia zdrowotne, które mogą być, zgodnie z przepisami ustawy lub przepisami odrębnymi, udzielane za częściową albo całkowitą odpłatnością (pkt 12). Na wniosek pacjenta, podmiot leczniczy prowadzący działalność odpłatną wystawia rachunek, wyszczególniając zrealizowane procedury diagnostyczne i terapeutyczne, który musi być zgodny z aktualną wysokością opłat podaną do wiadomości zgodnie z art. 24 ust. 2. Na tym tle pojawia się pytanie, czy regulamin organizacyjny, podany do wiadomości pacjentów, stanowi wzorzec umowny, zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego? Dokonując prostej interpretacji przepisów, można udzielić odpowiedzi twierdzącej, o ile umowy o udzielanie świadczeń leczniczych uzna się za drobne, bieżące sprawy życia codziennego (art. 384 par. 2 KC). Wydaje się jednak, że w przypadkach wielu rodzajów świadczeń leczniczych, może z wyłączeniem podstawowej opieki zdrowotnej, trudno mówić, aby miały one charakter drobny i bieżący. Stąd też można wnioskować, że dodatkowe doręczenie warunków handlowych pacjentowi, jest niezbędne, niezależnie od tego czy są fragmentem regulaminu. Z drugiej jednak strony, można postawić argument, że skoro w art. 24 pkt 10 ustawa wymaga określenia w regulaminie organizacyjnym podmiotu leczniczego organizacji procesu odpłatnego udzielania świadczeń zdrowotnych, a także przewiduje sposób podania do publicznej wiadomości tego regulaminu, art. 384 KC nie ma zastosowania w zakresie, w jakim wymaga doręczenia treści regulaminu pacjentowi przed zawarciem umowy. Nie wiadomo jednak do końca, co ustawodawca miał na myśli posługując się określenie "organizacji procesu odpłatnego udzielania świadczeń zdrowotnych", a w szczególności czy mieszczą się w nim informacje zazwyczaj określane we wzorcach umownych. Ponadto, podawanie do publicznej wiadomości informacji w tym zakresie nie jest obowiązkowe. Rozstrzygając tę kwestię, należałoby się opowiedzieć za takim rozwiązaniem, które będzie zabezpieczać interesy podmiotu leczniczego. Zasadniczo więc należy uznać, że warunki handlowe związane z udzielaniem odpłatnych świadczeń zdrowotnych, niezależnie czy znajdują się w regulaminie organizacyjnym, czy też innym dokumencie, do którego regulamin odsyła, powinny być dostarczone każdemu pacjentowi przed zawarciem umowy. Sama publikacja regulaminu na stronie internetowej czy w zakładzie leczniczym, w miejscu dostępnym dla pacjentów, nie wydaje się wystarczająca. Doręczenie regulaminu określające warunki handlowe umowy, może nastąpić w formie tradycyjnej - na papierze, ale przez przesłanie elektronicznego pliku zawierającego regulamin lub też odsyłacza, pod którym będzie dostępny do pobrania (np. w popularnym formacie pdf). 

Jak wywiedziono powyżej, podmioty lecznicze mogą przyjmować ogólne warunki umów o świadczenia zdrowotne, o ile nie naruszają bezwzględnie obowiązujących przepisów, w szczególności wynikających z ustaw regulujących wykonywanie działalności leczniczej. Jakie postanowienia powinny, a jakie zaś mogą znaleźć się w treści ogólnych warunków umów o świadczenia zdrowotne? Zapewne nie da się udzielić uniwersalnej odpowiedzi na to pytanie, poprawnej dla każdego podmiotu leczniczego, niezależnie od zakresu i sposobu jego działania. Treść ogólnych warunków umów o świadczenia zdrowotne wymaga indywidualnego dostosowania do warunków funkcjonowania danego podmiotu leczniczego, a poniższych uwag nie należy rozumieć w ten sposób, że stanowią jedyną dopuszczalną prawnie wersję postanowień, które w całości wyczerpują zagadnienie treści ogólnych warunków. To raczej kluczowe zagadnienia, które wskazują na praktyczną i prawną doniosłość przyjęcia wzorca umownego.

Zagadnienia związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych są na tyle złożone, że nawet w obszarze kluczowych postanowień umownych, uzgadnianych indywidualnie przez podmiot leczniczy i pacjenta, zazwyczaj wymagają dookreślenia. Jedynie w najprostszych przypadkach jednorazowych świadczeń określenie rodzaju udzielanych świadczeń zdrowotnych, czasu i miejsce ich udzielenia oraz kwoty wynagrodzenia stanowić będzie całość uzgodnień umowy o świadczenie zdrowotne. Leczenie o większym stopniu złożoności często wymaga od pacjentów wielokrotnego korzystania ze świadczeń leczniczych, które udzielane są przez ten sam podmiot leczniczy, z uwagi na okoliczności takie jak dogodna dla pacjenta lokalizacja, czy też zaufanie, którym pacjent darzy określonego lekarza. Zazwyczaj przyjmuje się, że każda wizyta pacjenta w zakładzie leczniczym, gdzie uzyskuje świadczenia zdrowotne, stanowi zawarcie oddzielnej umowy o świadczenia zdrowotne. Jednakże w przypadku świadczeń zdrowotnych, które zostały z uprzednio ściśle określone (np. seria zabiegów podania botuliny, odbudowy uzębienia, czy też świadczeń opiekuńczych realizowanych przez czas określony) możliwe jest uznanie, że ich realizacja następuje częściowo w ramach jednej umowy. Niezależnie od oceny, czy świadczenia zdrowotne są udzielane w ramach jednej, czy wielu umów, podmiot lecznicze podejmują czynności mające na celu organizację, stosownie do posiadanych zasobów. W szczególności, przybiera ona formę wizyt pacjentów w zakładzie leczniczym, gdzie uzyskują świadczenia zdrowotne. Zagadnienia związane z organizacją wizyt są często przedmiotem wzorców umownych, gdzie określa się, w jaki sposób pacjent może umówić się na wizytę, jak wizytę odwołać, a także jakie są następstwa braku odwołania wizyty w określonym terminie (np. obciążenie pacjenta określonymi kosztami, czy też odstąpienie od umowy). W systemie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych istnieją bardzo szczegółowe przepisy regulujące kolejność dostępu pacjentów do świadczeń. W przypadku świadczeń zdrowotnych finansowanych przez pacjenta przepisy te oczywiście nie obowiązują, jednakże ich ilość i stopień skomplikowania wskazuje, jak złożonym zagadnieniem może być właściwa organizacja terminów wizyt z dostępnością lekarzy. Pacjent ma prawo oczekiwać, że zasadniczą część świadczeń leczniczych będzie otrzymywał od tego samego lekarza, który prowadzi jego leczenie i podejmuje ostateczne decyzje w tej sprawie. Postanowienia zawarte we wzorcach umownych mogą określać, w jakich okolicznościach strony umowy o świadczenia zdrowotne mogą dokonać zmiany lekarza prowadzącego, a także sposób wyrażenia zgody pacjenta na wizytę u innego lekarza. Jeśli pacjent nie uiszcza wynagrodzenia po każdej wizycie, a więc w sposób wskazany w art. 744 KC, wzorzec umowny może wymagać uzupełnienia o klauzule dotyczące sposobu płatności, w szczególności rozliczania płatności wniesionej z góry, wnoszenia jej w częściach, bądź też przy wykorzystaniu różnych metod zapłaty. 

Oprócz postanowień, które są ściśle związane z elementami niezbędnymi do zawarcia umowy i udzielenia świadczenia zdrowotnego, przepisy nakładają na podmioty lecznicze obowiązki informacyjne, które mogą być realizowane poprzez odpowiednie zapisy w treści wzorca umownego, w związku z nim (np. jako załącznik do ogólnych warunków umów o świadczenia zdrowotne), bądź też oddzielnie, za pośrednictwem innych dokumentów i metod. W szczególności mogą to być informacje związane z identyfikacją podmiotu leczniczego (art. 66(1) KC, art. 206 KSH) i jego reprezentacją, stosowaniem elektronicznych środków rezerwacji i odwoływania wizyt (art. 8 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną), czy zarządzaniem danymi osobowymi. Odrębnie, a więc poza wzorcem umownym, należy ująć realizację obowiązków informacyjnych, wynikających z ustaw regulujących wykonywanie działalności leczniczej. To w szczególności, wskazany w art. 11 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, obowiązek udostępnienia informacji o prawach pacjenta w miejscu ogólnodostępnym, a także obowiązki informowania pacjenta, w tym uzyskania jego zgody na leczenie, o których mowa w art. 31 i 32 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Sposób udostępniania treści wzorca umownego pacjentowi, jak omówiono powyżej, jest inny zarówno w przypadku regulaminu organizacyjnego, jak i informacji o prawach pacjenta, zasadniczo też odnoszą się do różnych zagadnień. Ogólne warunki umów o świadczenia zdrowotne mogą natomiast przewidywać praktyczne wykonanie praw pacjenta lub ułatwienia w tym zakresie. Przykładowo, wzorzec umowny może przewidywać sposób zgaszania szczególnych potrzeb (np. udogodnień dla osób niepełnosprawnych dostępnych na życzenie), czy też wątpliwości i nieprawidłowości związanych z organizacją i udzielaniem świadczeń zdrowotnych w danym zakładzie leczniczym, w tym w sposób zapewniający poufność wobec lekarza prowadzącego i personelu tego zakładu. Zgodę na leczenie powinien obierać lekarz po udzieleniu pacjentowi informacji co do przedmiotu i zakresu zgody. Zgoda na leczenie powinna zostać wyrażona świadomie, a pacjent musi rozumieć na co się zgadza. Wydaje się więc, że łączenie w jednym dokumencie zagadnień dotyczących sposobu leczenia z warunkami handlowymi, nie jest prawidłowe. Nie wyklucza to stosowania formularzy zgód na leczenie, po konsultacji z lekarzem oraz w zakresie uzasadnionym leczeniem danego pacjenta. 

W wielu przypadkach, istotną częścią ogólnych postanowień umów o świadczenia lecznicze są kwestie prawne związane z odpowiedzialnością podmiotu leczniczego, związaną ze zgłaszanymi przez pacjentów nieprawidłowościami w realizacji procesu leczenia. To skomplikowana problematyka, której szczegółowe omówienie dalece przekracza ramy tego artykułu. Dlatego, stosując pewne uproszczenia, sprowadźmy roszczenia pacjentów do: (1) ponownego, poprawnego wykonania świadczenia zdrowotnego; (2) poprawy świadczenia; (3) zwrotu całości lub części wynagrodzenia pobranego przez podmiot leczniczy tytułem wykonania świadczenia zdrowotnego; (4) wypłaty odszkodowania. Podmioty lecznicze są zainteresowane w szczególności wykonaniem świadczenia ponownie lub jego poprawą, np. wykonania świadczenia rehabilitacyjnego z wykorzystaniem umówionego sprzętu, poprawy założenia wyrobu medycznego, czy ponownego uzupełnienia wypełnienia zębowego. Te sposoby zadośćuczynienia roszczeniom pacjentów mają ograniczone zastosowanie praktyczne. Wiąże się to m.in. z utratą zaufania pacjenta do lekarza i podmiotu leczniczego, który - w przekonaniu pacjenta - udzielił mu nieprawidłowego świadczenia zdrowotnego. Dlatego należy wziąć pod uwagę, że znaczna część roszczeń pacjentów będzie miała charakter finansowy: zwrotu pobranej ceny udzielonego świadczenia medycznego, zwłaszcza gdy pacjent poniósł koszty jego uzyskania u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym, bądź też odszkodowania, gdy udzielone świadczenia zdrowotne doprowadziły do wyrządzenia pacjentowi szkody. Odpowiedzialność podmiotu leczniczego za szkodę wynikłą z nieprawidłowego udzielenia świadczeń zdrowotnych opiera się zasadniczo na zasadach określonych w art. 471 i n. kodeksu cywilnego, których praktyczne zastosowanie może budzić wątpliwości po stronie pacjentów. W interesie podmiotu leczniczego jest, aby sprawy o mniejszej wadze, były rozstrzygane w sposób polubowny, bez udziału sądu. Dlatego zasadnym wydaje się umieszczanie w ogólnych warunkach umów o świadczenia zdrowotne klauzul przewidujących sposób zgłaszania roszczeń przez pacjentów oraz ich rozstrzygania przez podmiot leczniczy. Zwłaszcza, że przepisy dotyczące odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 i n. kc) nie przewidują szczegółowego postępowania pacjentów na wypadek poniesienia przez nich szkody, tak jak ma to miejsce choćby w przypadku rękojmi, której przepisy zasadniczo nie będą miały zastosowania. Także przepisy dotyczące gwarancji (art. 557 i n. kc) w zdecydowanej większości przypadków nie będą nadawały się do zastosowania do umów o świadczenia zdrowotne. 

Z zagadnieniem odpowiedzialności podmiotu leczniczego wiąże się też kwestia rozwiązania umowy o świadczenie zdrowotne. Pacjent jest do tego uprawniony w każdym momencie, powinien jednak zwrócić wydatki, które poniósł podmiot leczniczy w związku z udzieleniem świadczeń zdrowotnych przed wypowiedzeniem umowy, a jeśli nastąpiło to bez ważnego powodu, także naprawić szkodę (art. 746 KC). Uprawnienia pacjenta do rozwiązania umowy w każdym momencie wynika z prawa pacjenta do wyrażenia i odmowy zgody na każde świadczenie lecznicze. Innymi słowy, nie istnieją skuteczne środki prawne, które pozwalają przymusić pacjenta do leczenia, na które nie wyraża zgody, a umowa o świadczenia zdrowotne musi być w takim przypadku rozwiązana. Ograniczenia możliwości rozwiązania umowy istnieją natomiast po stronie podmiotu leczniczego. Odstąpienie przez lekarza od leczenia, zgodnie art. 38 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, wymaga dostatecznie wcześniejszego powiadomienia o tym pacjenta, a także wskazania mu realnych możliwości uzyskania analogicznego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym. Ponadto, w przypadku gdy podmiot leczniczy wypowiada umowę bez ważnego powodu, odpowiedzialny jest za szkodę, którą w ten sposób może wyrządzić (art. 746 par. 2 KC). Orzecznictwo wkazuje przy tym konieczność określenia, czym są ważne powody wypowiedzenia umowy o świadczenia lecznicze, co może nastąpić w treści wzorca umownego.

Do zagadnienia treści ogólnych warunków umów o świadczenia lecznicze można również podejść poprzez określenie, jakie zapisy nie mogą się w nich znaleźć.Tak jak omówiono powyżej, podmiot leczniczy nie może w treści wzorca umownego dokonać skutecznej zmiany bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa, do których należy zdecydowana większość regulacji zawartych w ustawach dotyczących wykonywania działalności i zawodów leczniczych. Powielanie zapisów ustaw w treści wzorca umownego, o ile nie jest to konieczne, uznaje się zasadniczo za zbędne i nadmiernie, niepraktycznie powiększające jego treść. Przepisy trzeciego tytułu zobowiązań kodeksu cywilnego (art. 383(1) i n kc), oprócz regulacji ogólnych, dotyczących wzorców umownych, przewidują także klauzulę generalną i szereg klauzul szczegółowych, których użycie będzie uważane w razie wątpliwości za niedozwolone postanowienie umowne. Przytaczanie ich w całości mija się z celem, dlatego też w tym zakresie odsyłamy do lektury przywołanych przepisów.

Zasadność przyjęcia wzorca umownego określającego warunki handlowe udzielania świadczeń zdrowotnych przez podmiot leczniczy należy ocenić ze względu na sposób i skalę prowadzonej działalności leczniczej. Wydaje się, że wyłącznie w najprostszych przypadkach jednorazowych świadczeń, bardziej odpowiadających indywidualnym praktykom leczniczym, niż działalności podmiotu leczniczego, warunki określone przepisami kodeksu cywilnego wyczerpywać będą oczekiwania pacjentów i podmiotu leczniczego w tym zakresie. Kwestie takie jak sposób umawiania kolejnych wizyt, rezygnacji z nich, rozliczania płatności, czy sposobu zgłaszania "reklamacji" i ich rozpatrywania, tworzą pewien standard działania podmiotu leczniczego na rynku obrotu świadczeniami zdrowotnymi. Prawne zobowiązanie pacjentów do przestrzegania tych standardów, następuje przez przyjęcie przez podmiot leczniczy i właściwe doręczenie wzorca umownego. Treść wzorca, stanowiąca szczegółowe warunki udzielania świadczeń zdrowotnych, musi być zgodna nie tylko z przepisami regulującymi wykonywanie działalności leczniczej i zawodów medycznych, ale także przepisami chroniącymi konsumentów, do których, mimo pewnych ograniczeń prawnych, zalicza się również pacjentów.

Źródła:

G. Glanowski - Umowa o świadczenie zdrowotne, Kraków 2018