SPÓŁKA JAKO METODA OGRANICZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI W BRANŻY KONOPNEJ

Istota spółek kapitałowych, w tym sp. z o.o., wyraża się w tym, że posiadają one osobowość prawną. Osobowość prawna oznacza, że spółka - tak jak każda dorosła osoba fizyczna - może zawierać umowy, zarabiać, wydawać, płacić podatki, pozywać i być pozywana itd. We wszystkich tych czynnościach spółka jest traktowana jak samodzielna, oddzielna (zwłaszcza od wspólników i zarządu) osoba. Jest to oczywiście pewna fikcja prawna, bo spółka nie jest osobą taką jak osoba fizyczna - człowiek "z krwi i kości", a dokumentem (umową) zarejestrowaną w sądzie. Umawiamy się po prostu, że w czynność zawarcia określonej umowy i zarejestrowania jej w sądzie, tworzy "nową osobę", nie prawdziwą, ale taką która przede wszystkim dysponuje własnym, odrębnym majątkiem.

Wspólnicy tworząc spółkę, wyposażają ją w określony majątek, nieco podobnie jak niegdyś rodzice wyposażali dzieci w posag - pieniądze i rzeczy na dalsze, już samodzielne życie. Jeśli spółka straci ten majątek i popadnie w długi, nie jest to już zasadniczo problem jej "rodziców", tj. wspólników, którzy mogą jej pomóc np. poprzez pożyczkę lub dopłatę, ale wcale nie muszą tego zrobić. W szczególności zaś wspólnicy nie są odpowiedzialni za długi spółki. Wspólnik może stracić tylko tyle, ile sam wniósł "posagu" do spółki, innymi słowy ponosi ryzyko w granicach swojego udziału w spółce.

Na tym polega ograniczenie odpowiedzialności. W przypadku niepowodzenia w prowadzeniu działalności gospodarczej w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, powstałe w ten sposób długi nie będą obciążać majątku osobistego wspólników. Długi ze zwykłej działalności gospodarczej mogą być egzekwowane z tego, co prowadzący tą działalność posiada osobiście - domu, samochodu, oszczędności, wynagrodzenia za pracę w innej firmie itd. W przypadku spółki z o.o. długi mogą być egzekwowane tylko z tego, co posiada sama spółka, odrębna osoba, nie zaś z osobistego majątku wspólników. W ten sposób dochodzi do ograniczenia ryzyka, wspólnik wie, że w przypadku niepowodzenia w biznesie, nie straci wszystkiego, a jedynie to, co zgodził się zainwestować.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest formą działalności preferowaną przez przedsiębiorców, którzy, jak wspomniano, starają się oddzielić odpowiedzialność osobistą, a więc całym swoim majątkiem, od odpowiedzialności związanej z działalnością gospodarczą, którą, przynajmniej w sensie formalnym, prowadzi już nie sam przedsiębiorca jako osoba fizyczna, a spółka na swój rachunek. Ma to szczególne uzasadnienie zwłaszcza w przypadku posiadania majątku z wielu źródeł (tak, aby odpowiedzialność związana z jedną działalnością, nie obciążała drugiej), a także podejmowania działalności nowej lub w nowym obszarze, co łączy się z większym ryzykiem utraty zainwestowanego kapitału. W przypadku niepowodzenia biznesu - co oczywiście się zdarza w każdej branży - to dana spółka jest rozwiązywana, likwidowana bądź też ogłaszana jest jej upadłość i nie wpływa to na pozostałe sfery działalności przedsiębiorcy, czy też jego majątek osobisty.

Przykład: Wspólnicy założyli spółkę z o.o. o kapitale zakładowym 10 000 zł, który w całości przelali na rachunek bankowy spółki. Prowadząc działalność gospodarczą spółka zakupiła i obróciła kilka razy towarem, po czym decyzją urzędu skarbowego nałożono na spółkę obowiązek zapłaty zaległego podatku akcyzowego w wysokości 78 000 zł. Spółka nie posiadała takiego majątku, wobec czego wszczęto wobec niej postępowanie upadłościowe, w toku którego syndyk oszacował majątek spółki na 12 000 zł, na co składają się pieniądze na rachunku spółki (2000 zł) oraz towar o wartości 10 000 zł. Ponadto, w postępowaniu zgłosił się przedsiębiorca, który wskazał że spółka jest mu winna 3000 zł z tytułu niezapłaconej faktury za dostawę towarów. Towar został zlicytowany przez syndyka, a cała majątek spółki (12 000 zł) przeznaczony na spłatę zaległego podatku, gdyż zgodnie z przepisami prawa upadłościowego zobowiązania podatkowe są spłacane w pierwszej kolejności. Wraz z wykonaniem planu likwidacji urząd skarbowy nie będzie mógł domagać się od wspólników zapłaty brakującej kwoty (78 000 - 12 000 = 66 000 zł). Nie będzie mógł tego zrobić też też przedsiębiorca prywatny, którego wierzytelność pozostanie w całości niezaspokojona.

Spółkę z o.o. warto założyć nie tylko z powodu ograniczonej odpowiedzialności. Jak wskazuje sama nazwa "spółka" jest to forma zasadniczo przeznaczona do prowadzenia działalności wspólnie przez większą niż jedna liczbę osób. Prawo dopuszcza powołanie całkowicie "jednoosobowej spółki", w której jedna osoba jest zarówno wspólnikiem posiadającym wszystkie udziały, jak też jedynym członkiem zarządu. Jest to jednak mocno niepraktyczne, z uwagi na konieczność dokonywania znacznej ilości czynności w formie aktu notarialnego. Z tego powodu większość sp. z o.o. posiada przynajmniej dwóch wspólników, którymi, oprócz osób fizycznych, mogą być także inne spółki. To dlatego forma sp. z o.o. jest też wykorzystywana do poszukiwania inwestorów.

Przykład: Przedsiębiorca AB posiada linię do produkcji oleju konopnego, brak mu jednak gotówki na zakup surowca oraz uruchomienie sklepu internetowego, gdzie będzie sprzedawać swoje produkty. Zwraca się więc z propozycją do przedsiębiorcy CD z propozycją założenia spółki, do której wniosą linię produkcyjną (AB) oraz gotówkę (CD). Przedsiębiorcy zawierając umowę spółki ustalają, w jaki sposób dzielą udziały i zyski w spółce, a także że działalność będzie prowadzić AB, jako prezes zarządu, CD zostanie zaś wspólnikiem biernym, gdyż nie ma czasu na zajmowanie się tą działalnością, interesuje go tylko zysk z włożonych w spółkę pieniędzy.

Kolejnym powodem, dla którego forma spółki z o.o. zyskuje na popularności, jest brak podlegania wspólników spółek kapitałowych obowiązkowi zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne. Nie dzieje się to jednak w każdym przypadku. Zasadniczo możemy mówić o trzech możliwościach:

1. Jak wspomniano, wspólnicy mogą pełnić bierną funkcję w spółce, nie angażując się w jej działalność. Zyski ze spółki są wówczas wypłacane w postaci dywidendy. Należy od niej zapłacić podatek dochodowy (PIT lub CIT - w zależności od rodzaju wspólnika), nie ma obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne.

2.  Co innego, jeśli wspólnik planuje wykonywać działalność spółki osobiście. Spółka jest oddzielną od wspólników osobą prawną, wspólnik może być w spółce zatrudniony (spółka jest jego pracodawcą), świadczyć usługi na podstawie kontraktu managerskiego czy umowy zlecenia. Umowy te są oskładkowane i o ile wspólnik nie podlega składce na ubezpieczenia społeczne z innego tytułu, pojawi się konieczność ich zapłaty w związku z działalnością na rzecz spółki. 

3. Zarówno wspólnik jak i osoba nie będąca wspólnikiem może być powołana do zarządu spółki. Z tytułu samego powołania do zarządu jest zobowiązana do wykonywania określonych czynności na rzecz spółki - zarządzania nią - i może otrzymywać wynagrodzenie. Powołanie do zarządu nie jest umową o pracę, ani umową zlecenia, nie powstaje więc obowiązek zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne. Osoba powołana do zarządu ma jednak obowiązek zapłaty podatku dochodowego, w tym przypadku - z działalności wykonywanej osobiście. Zasady wynagradzania członków zarządu (w szczególności kwotę i termin wypłaty) należy ustalić w uchwale wspólników. 

Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością można założyć na dwa sposoby: papierowy oraz elektroniczny. W ten sposób tworzy się jednak "nową osobę", i "nową działalność". W przypadku, gdy przedsiębiorca zamierza kontynuować prowadzoną dotychczas działalność, ma do wyboru zasadniczo dwie różniące się możliwości. 

1. Przekształcenie. W przypadku przekształcenia działalności gospodarczej prowadzonej osobiście w spółkę z o.o., wszystkie prawa i obowiązki (a więc pozwolenia, umowy, ugody, długi itd.) przechodzą z działalności na spółkę. Spółka jest więc kontynuatorem działalności gospodarczej w szerokim znaczeniu. Nie prowadzi to jednak do uwolnienia przedsiębiorcy (osoby fizycznej) z odpowiedzialności osobistej za zobowiązania, odpowiedzialność się nie przenosi, a rozciąga. Zgodnie z art. 584(13) KSH, przedsiębiorca ponosi solidarną ze spółką, osobistą odpowiedzialność za zobowiązania związane z prowadzoną działalnością gospodarczą powstałe przed dniem przekształcenia, przez okres trzech lat, licząc od dnia przekształcenia. W przypadku przekształcenia za odpowiedzialność za zobowiązania z prowadzonej działalności za okres trzech lat przed przekształceniem obciążają zarówno osobę ją prowadzącą (odpowiedzialność osobista), jak też samą spółkę. 

2. Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki tytułem wkładu niepieniężnego na kapitał zakładowy. W tym przypadku dochodzi do założenia nowej spółki, na którą wspólnik lub wspólnicy przenoszą przedsiębiorstwo, rozumiane jako zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności - całość powiązanych ze sobą w przedsiębiorstwo składników majątkowych. Na spółkę przechodzą wówczas m.in. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo  (nazwa przedsiębiorstwa), własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości, prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych, wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne, koncesje, licencje i zezwolenia, majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne, tajemnice przedsiębiorstwa, księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej i inne. Działalność gospodarcza jest wówczas likwidowana i wykreślana z CEIDG. Zobowiązania zaciągnięte przez wspólnika podczas prowadzenia działalności gospodarczej zasadniczo będą rozciągać się na spółkę - odpowiedzialny za nie będzie zarówno wspólnik, który wniósł przedsiębiorstwo do spółki, jak też sama spółka. 

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to mechanizm prawny za pomocą którego przedsiębiorcy mogą zarządzać ryzykiem związanym z prowadzonymi interesami. Forma spółki z o.o. pozwala oddzielić majątek osobisty od majątku i zobowiązań związanych z prowadzoną przez spółkę działalnością gospodarczą, jest wykorzystywana do pozyskiwania inwestorów, a także umożliwia optymalizację podatkową w zakresie składek na ubezpieczenia społeczne. 

Przedsiębiorcy, którzy planują zmianę formy prowadzonej działalności mogą zdecydować o jej przekształceniu w spółkę, bądź też przeniesieniu przedsiębiorstwa na spółkę. Żaden z tych sposobów nie daje jednak możliwości uniknięcia odpowiedzialności osobistej związanej z poprzednio prowadzoną działalnością gospodarczą. Zmiana formy działalności na spółkę z o.o. nie pomoże w przypadku konieczności zapłaty zaległych zobowiązań podatkowych, np. akcyzy. Odpowiedzialność w takim przypadku nie będzie się przenosić, a rozszerzać na spółkę.