FESTIWALE ZAGRANICZNE

Festiwal jest usługą, polegającą przede wszystkim na umożliwieniu nabywcy biletu uczestnictwa w wydarzeniach artystycznych i rozrywkowych. Branża rozrywkowa obejmuje nie tylko muzykę i imprezy z nią związane, ale także film i telewizję, sport, czy turystykę. Zagraniczne festiwale muzyczne wydają się w szczególności nawiązywać do ostatniego z wymienionych segmentów - turystyki. Wniosek o tym, że festiwal muzyczny należy postrzegać jako usługę turystyczną płynie też z analizy przepisów, które w niektórych przypadkach wymagają traktowania festiwali jako imprez turystycznych. Taką też przyjęliśmy kategoryzację, przy czym odnosi się ona przede wszystkim do usług dodatkowych, mogących stanowić dodatkowe źródło przychodu, nie zaś do usługi głównej, którą w dalszym ciągu jest uczestnictwo w wydarzeniu muzycznym.

Sprzedaż towarów jest zasadniczo innym rodzajem działalności, niż świadczenie usług. Wymaga innych sposobów działania, posiadania i utrzymywania informatycznej infrastruktury sklepu, zamówień towarów, konfekcjonowania, wysyłki itd. Obrót towarami związanymi z festiwalem zazwyczaj nie wiąże się z przychodami porównywalnymi do sprzedaży biletów, dlatego też traktowany jest przez organizatorów jako działalność dodatkowa, na której nie koncentrują pełnej uwagi. Są to prawdopodobne przyczyny dlaczego internetowe sklepy festiwalowe oferujące najbardziej zróżnicowaną ofertę produktową, w najbardziej atrakcyjnej wizualnie formie, to te zewnętrzne, które działają na zlecenie organizatora. Innymi słowy, okazuje się, że sprzedaż merczu festiwalowego przez organizatora samodzielnie, jest mniej efektywna niż udzielenie licencji (wyłącznej lub niewyłącznej) przedsiębiorcom działającym na rynku tego typu produktów.

Poza odzieżą sygnowaną marką festiwalu, która w dalszym ciągu, niezmiennie, jest produktem najczęściej oferowanym w sprzedaży, popularność zyskują wielokrotne naczynia i butelki na wodę i inne napoje. Wiąże się to z trendami środowiskowymi, ograniczaniem ilości zużywanego plastiku. Festiwal Glastonbury zakazuje używania plastikowych kubków jednorazowego użytku przez obecnych na nim dostawców gastronomicznych. Zamiast tego organizator wydaje kubki blaszane za kaucją 5 funtów, które można bezpłatnie wymienić na czyste na każdym stoisku. Część uczestników oczywiście zatrzymuje je - przypadkiem, lub jako festiwalową pamiątkę - dzięki czemu organizator de facto zapewnia sobie wpływ z ich sprzedaży (choć zapewne jest on nieznaczny). W inicjatywy środowiskowe wpisuje się też oferowanie w sprzedaży internetowej jak i stacjonarnej (podczas festiwalu) produktów vintage, najczęściej niesprzedanych partii odzieży przygotowanej na poprzednie edycje festiwalu.

Zastanawiająca, zwłaszcza w przypadku festiwali typu open air, z polem namiotowym, jest niska obecność produktów turystycznych i biwakowych w ofercie festiwalowego merczu. Na kilkudniowych festiwalach plenerowych uczestnicy muszą zmagać się z różnymi warunkami pogodowymi, problemami z brakującym, zapomnianym lub uszkodzonym sprzętem, do nich dostosowanych. Odpowiedzią na te potrzeby nie jest pięć rodzajów festiwalowych koszulek, ale parasole, płaszcze przeciwdeszczowe, materace i maty, namioty, okulary przeciwsłoneczne itp. Współprace festiwali z dostawcami produktów z tego segmentu wciąż jednak są rzadkością.

Jedną z metod rozwojowych festiwalu jest ekspansja jego marki na inne imprezy - tego samego organizatora lub podmiotów z nim współpracujących. Innymi słowy, organizator popularnego festiwalu wykorzystuje jego rozpoznawalność do zachęcenia publiczności do przyjścia na kolejne wydarzenie. Wydarzenia te promowane są często promuje je z wykorzystaniem odniesień do samego festiwalu, często obejmują występy artystów podobnego gatunku, a także atmosferę zbliżoną do festiwalowej, jednakże w mniejszej skali. Wydarzenia dodatkowe często przybierają formę imprez przedfestiwalowych ("beforów") czy pofestiwalowych ("afterów"), zwłaszcza, gdy organizowane są przez sam podmiot, który organizuje sam festiwal. To popularna forma, pozwalająca na organizowanie wydarzeń związanych z festiwalem wielokrotnie w ciągu roku. Nieco innym przypadkiem jest sytuacja odpłatnej dzierżawy marki festiwalowej osobie trzeciej, w celu organizacji przez nią "swoich" imprez.

W końcu nie należy zapominać o festiwalach odbywających się pod jedną marką w wielu miastach, państwach a nawet na różnych kontynentach (m.in. Lollapalooza, PRIMAVERA SOUND, Rock in Rio). Przenoszenie formatu do odległych miejsc, różnych kulturowo, w których rozpoznawalność festiwalu jest często mniejsza, nie w każdym przypadku kończy się powodzeniem. Także o polskiej próbie przeniesienia marki festiwalu Woodstock (obecnie Pol'and'Rock) na Ukrainę nie można obecnie mówić jako o udanej, zwłaszcza mając na uwadze, że nie gromadził dużej publiczności, a ostatnie edycje Woodstock Ukraina zostały odwołane.

Interesującym trendem jest daleko idąca współpraca festiwali z organizacjami pozarządowymi, w szczególności działającymi na rzecz ekologii lub w związku z innymi ważnymi społecznie celami. Jak to w biznesie, koszty inwestycji w taką współpracę muszą się zwrócić, choć nie koniecznie w bezpośredni sposób. Nastąpić to może przynajmniej na kilka sposobów:

• poprzez kształtowanie dobrego wizerunku i atmosfery festiwalu. Duże festiwale posłują się politykami związanymi z otwartością, tolerancją, czy bezpieczeństwem. Tworzony w ten sposób inkluzywny charakter imprezy ma zachęcać uczestników pochodzących ze zróżnicowanych grup społecznych. 

• poprzez kształtowanie pozytywnych doświadczeń festiwalowych uczestników. Postrzeganie uczestnictwa w festiwalu z perspektywy doświadczenia uczestnika nawiązuje do metod user experience, służy poczuciu uczestnictwa w czymś wyjątkowym, dobrej zabawy, ale także działania w dobrych celach. Z punktu widzenia organizatora zachęcającego festiwalowiczów do ponownego uczestnictwa w kolejnej edycji istotny jest sposób, w jaki festiwal zostanie zapamiętany. Nie koniecznie korzystnym obrazem jest "srogi melanż", związany z przyjmowaniem dużej ilości używek. Włączenie elementu środowiskowego czy społecznego do imprezy festiwalowej pozwala zapamiętać ją nie tylko jako rozrywkę, ale przy okazji uczestnictwa w czymś pożytecznym, szczytnym czy szlachetnym. Tworzy to dobry wizerunek festiwalu i zachęca do powrotu. W innych przypadkach zaś może stanowić osobiste usprawiedliwienie uczestnictwa w festiwalu (generującym zanieczyszczenia) dla osób przywiązujących znaczną wagę do kwestii związanych z ochroną środowiska.

• poprzez redukcję szkód powstałych w wyniku festiwalu i kształtowanie dobrego sąsiedztwa. Pojawienie się dużej ilości osób w zazwyczaj spokojnym miejscu nie zawsze spotyka się z entuzjazmem jego mieszkańców. Co więcej, organizator festiwalu zazwyczaj musi posprzątać teren festiwalowy, a także naprawić lub rekompensować szkody wyrządzone przez uczestników w okolicy. Kształtowanie odpowiednich postaw uczestników festiwalu w tym zakresie służy ograniczeniu kosztów z tym związanych.

• poprzez dostęp do wolontariuszy - osób, które za niewielkim wynagrodzeniem są skłonne wykonywać niezbędne czynności i prace związane z organizacją festiwalu.

Pozyskanie klienta - także uczestnika festiwalu - wymaga poniesienia nakładów, a budżety promocyjne imprez muzycznych znaczne. Organizatorzy festiwali słusznie oczekują, że skoro ponieśli koszty związane z pozyskaniem dużej ilości klientów, osoby i podmioty, które na tym skorzystają, przynajmniej podzielą się uzyskaną korzyścią. Innymi słowy, uczestnicy to klienci "należący" do organizatora, którzy przyjechali w ze względu na festiwal i gdyby nie on, zapewne nigdy nie pojawiliby się w danym miejscu. Dlatego też organizatorzy zazwyczaj oczekują udziału w zyskach pochodzących ze zwiększonej sprzedaży produktów lub usług pozyskanych przez siebie klientom. Z oczywistych przyczyn organizator festiwalu nie jest w stanie świadczyć wszelkiego rodzaju usług w każdym momencie, w którym się pojawiają, dlatego też w wielu przypadkach korzysta z innych podmiotów. Za rozwiązanie służą tu omówione w formy pośrednictwa i licencjonowania usług dodatkowych, które omówione zostały w niniejszym artykule.