DOFINANSOWANIA UE 2021-2027

W dokumentach, związanych z dofinansowaniem ze środków UE, znajdują się specyficzne określenia, zwroty i terminologia, którą należy pokrótce wyjaśnić już na samym początku. Finansowanie z funduszy UE odbywa się za pomocą programów, konkursów i projektów. Program to informacja o tym, na jakie cele, w jaki sposób planowane jest wydatkowanie środków. Innymi słowy, program określa, jakie inicjatywy (projekty) UE planuje wspierać, kto może być wykonawcą tych projektów (sektor publiczny, przedsiębiorcy, ngo), a także najważniejsze warunki związane z uzyskaniem dofinansowania. W ramach programów organizowane są konkursy wniosków, które organizowane są przez instytucje zarządzające. W zależności od programu, instytucją zarządzającą może być ministerstwo, ale także podmioty takie jak NCBiR, PARP, ARP S.A., BGK lub inne. Instytucje zarządzające dbają o to, aby środki z UE były efektywnie wydatkowane, dlatego dofinansowują tylko najlepsze projekty, najbardziej realizujące cele programowe, które wyłania w drodze konkursów. 

W perspektywie budżetowej 2021-2027 przedsiębiorcy mogą uzyskać dofinansowanie w ramach następujących programów:

1. Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) to program, w ramach którego można zrealizować projekty związane z badaniami i rozwojem (B+R) oraz komercjalizacją i internacjonalizacją ich wyników, podnoszenie kompetencji pracowników, tworzenie infrastruktury badawczej i zespołów badawczych, wsparcie przedsięwzięć typu start-up, spin off i spin out, a także ekosystemu z nimi związanego, poprawę efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach. 

2. Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (FEPW)  - beneficjentami tego programu mogą być podmioty zlokalizowane w województwach lubelskim, podkarpackim, podlaskim, świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim oraz mazowieckim bez Warszawy i otaczających ją powiatów. Z programu są finansowane projekty związane z: wsparciem stratrupów, gospodarką o obiegu zamkniętym w MŚP, sieciami energetycznymi smart-grid, wzornictwem przemysłowym, adaptacją do zmian klimatu, mobilnością miejską i turystyką.

3. Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego (FERS) w ramach tego programu można liczyć na wsparcie związane z: dostępnością usług dla osób z niepełnosprawnościami, polityką niedyskryminacji i włączenia społecznego, szkoleniami i przygotowaniem zawodowym, mobilnością uczniów i nauczycieli, edukacją, nauczaniem języka obywateli Ukrainy przebywających w Polsce w związku z konfliktem zbrojnym, umiejętnościami cyfrowymi i w sektorze ochrony zdrowia, innowacjami społecznymi, rozwojem służb zatrudnienia, społecznymi agencjami najmu i opieką stomatologiczną w szkołach, wsparciem systemu opieki nad dziećmi do lat 3 i pieczy zastępczej oraz innymi. 

4. Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS) -  głównym celem tego programu jest poprawa warunków rozwoju kraju poprzez budowę infrastruktury technicznej i społecznej zgodnie z założeniami rozwoju zrównoważonego. W jego ramach finansowane są projekty związane z: zwiększeniem efektywności energetycznej budynków, powstawaniem instalacji odnawialnych źródeł energii, rozwojem sieci energetycznych i gazowych, poprawą gospodarowania wodą pitną, ściekami i odpadami komunalnymi, usuwaniem nielegalnych składowisk odpadów, monitoringiem zasobów przyrody, rozbudową i modernizacją linii kolejowych i portów morskich i śródlądowych, tabor autobusowy i szynowy, ochroną zabytków, renaturyzacją, rekultuwacją i remediacją gruntów, edukacją przyrodniczą, a nawet opieką psychologiczną i psychiatryczną. 

5. Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy (FERC) - w ramach tego programu na dofinansowanie moga liczyć projekty związane z zwiększeniem dostępu do szybkich łącz internetowych, cyfrowym udostępnianiem zasobów publicznych czy cyberbezpieczeństwem. 

6. Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) - wsparcie w jego ramach ma formę grantów i pożyczek i wiąże się z realizacją ściśle określonych celów, tzw. kamieni milowych. Za realizacje tych celów odpowiedzialne są władze publiczne. Niemniej jednak, wypełnianie zobowiązań dotyczących niektórych kamieni milowych odbywa się poprzez inwestycje, co sprawia, że również przedsiębiorcy mogą korzystać z tych środków. 

7. Jednego z programów regionalnych opracowanych dla każdego z szesnastu województw.

Istnieją także inne programy, w których wydatkuje się środki pochodzące z funduszy UE. Mają one nieco inny charakter w stosunku do powyższych, polegający na ukierunkowanie na nieco odmienne cele, niż gospodarcze i inwestycne. Są to: Fundusze Europejskie na Pomoc Żywnościową, Fundusze Europejskie na Migracje, Granice i Bezpieczeństwo, Fundusze Europejskie dla Rybactwa, Pomoc Techniczna dla Funduszy Europejskich, Programy Interreg (Europejskiej Współpracy Terytorialnej).

1. Zazwyczaj konkursy są ogłaszane na czterdzieści dni przed zakończeniem składania wniosków o dofinansowanie. Te czterdzieści dni, to często okazują się zbyt krótkim czasem, aby przygotować wniosek "od zera", z wyjątkiem małych projektów i uproszczonych zasad aplikowania. Zwykle konieczne jest wcześniejsze rozpoczęcie pracy nad projektem, w oparciu o informacje o programach i harmonogramy konkursów. Istotna jest pewna ostrożność jeśli chodzi o koszty takich prac, ponieważ nie będą uznawane za koszty kwalifikowane i nie zostaną dofinansowane. Możliwość sfinansowania kosztów prac przygotowawczych istnieje w odrębnych konkursach, w szczególności tj. "Granty na Eurogranty".

2. Konieczny jest wkład własny. Praktycznie nie ma już konkursów, kierowanych do przedsiębiorców, w których poziom dofinansowania wynosiłby 100% kosztów projektu. Raczej można się spodziewać dofinansowania w granicach 40-60% kosztów projektu. We wniosku konieczne będzie wskazanie, w jaki sposób zostanie pokryty wkład własny, a to czy został rzeczywiście wniesiony i wydatkowany, będzie łatwo dostrzegalne podczas realizacji projektu. Przed złożeniem wniosku w konkursie należy przygotować się do konieczności sfinansowania istotnej części projektu z własnych środków. Można też zauważyć, że nie zawsze wnioskuje się o dofinansowanie na maksymalnym poziomie wskazanym w regulaminie konkursu. Ma to sens w przypadkach, gdy za niższy poziom dofinansowania uzyskuje się dodatkowe punkty przy ocenie wniosku.

3. Prace nad wnioskiem konkursowym warto zacząć od określenia zakresu informacji, które są konieczne do jego uzupełnienia, a także wymaganych w załącznikach. Obecnie wnioski składane są niemal wyłącznie w formie elektronicznej za pośrednictwem aplikacji udostępnianej przez instytucję zarządzającą. Aplikacja nie jest skomplikowana, to rodzaj elektronicznego formularza, do którego wpisuje się informacje. Do aplikacji warto zalogować się jeszcze przed ogłoszeniem właściwego konkursu, a jeśli to niemożliwe - przynajmniej przeczytać jej instrukcję obsługi. To istotne, aby wcześniej wiedzieć, na jakie pytania formularza trzeba będzie odpowiedzieć składając wniosek, ponieważ w ten sposób wiadomo też, jakie informacje należy przygotować.  Jako standardowe, spotykane w większości formularzy konkursowych, można uznać pytania dotyczące:

• danych wnioskodawcy, w tym dotyczących doświadczenia w realizacji podobnych projektów.

• danych dotyczących projektu, w tym jego nazwy, opisu, celów, grupy docelowej, a także określenia, w jaki sposób projekt przyczynia się do realizacji celów i priorytetów programu.

• planowanych działań i metod ich realizacji, a więc opis tego, co i w jaki sposób zamierza zrobić wnioskodawca. Zwykle należy określić również harmonogram i miejsce tych działań.

• budżet projektu. Wnioskodawca zazwyczaj musi określić szczegółowy kosztorys projektu, obejmujący towary i usługi, które zamierza nabywać w jego ramach, wraz z oszacowaniem ich ceny. Należy też określić źródło wkładu własnego, a także oszacować przychody z projektu, jeśli ma ich dostarczać. Kwestie związane z budżetem często zajmują największą ilość z czasu poświęcanego na przygotowanie projektu. 

• rezultatów projektu, a więc przede wszystkim tego, jakich produktów lub usług ma projekt dostarczyć. Rezultaty muszą być sformułowane w taki sposób, aby miały charakter mierzalny. Odnosząc się do dziedziny zarządzania, można je rozumieć jako KPI (key performance indicators). W ich formułowaniu może pomóc dokument Przewodnik po analizie kosztów i korzyści (CBA) dla projektów inwestycyjnych współfinansowanych z funduszy UE (European Commission Guide to Cost-Benefit Analysis). We wniosku konieczne jest wskazanie prognozy uzyskania określonych wyników, np. że projekt przyniesie określony przychód, stworzone zostaną dodatkowe miejsca pracy i zatrudniona określona liczba pracowników, że z projektu skorzysta (np. odwiedzi stronę internetową lub zainstaluje aplikację) określona liczba użytkowników. To obarczone jest ryzykiem przeszacowania, w szczególności wskazania zbyt optymistycznych prognoz, aby uzyskać w ten sposób dodatkowe punkty w konkursie wniosków. Sytuacje, aby z tego powodu instytucja zarządzająca nakazała konieczność zwrotu całej kwoty dofinansowania, należą jednak do rzadkości. Na etapie realizacji projekt i osiągane wskaźniki są monitorowane i raportowane. Na podstawie tych danych możliwe jest wprowadzanie korekt do projektu. 

• określenie, czy i dlaczego projekt jest: innowacyjny, związany z zatrudnieniem nowych pracowników, zgodny z zasadą zrównoważonego rozwoju, zapewnia równość kobiet i mężczyzn, oraz jego trwałości. 

• załączniki, m.in. informacje o doświadczeniu członków zespołu projektowego, listy intencyjne partnerów, oświadczenia i zgody wnioskodawcy. Jeżeli projekt ma być realizowany w partnerstwie, to z uwagi na czas, jaki zajmuje jego zawiązanie, działania zmierzające do pozyskania partnera muszą być podjęte zdecydowanie wcześniej, przed ogłoszeniem konkursu. Projekty oceniane są często z uwzględnieniem tego, ile osób zaangażowanych w ich realizację posiada tytułu naukowe. Aby zminimalizować koszty ich pracy przed uzyskaniem wyniku konkursu, można zawrzeć umowy przedwstępne lub warunkowe. 

4. Kluczowe dokumenty przy aplikowaniu to kryteria oceny i regulamin konkursu. Ich dobra znajomość jest niezbędna. 

Oferta dofinansowania przedsiębiorców z funduszy Unii Europejskiej w perspektywie budżetowej 2021 - 2027 r. ma szeroki zakres. Odradzamy jednak składanie wniosku o dofinansowanie tylko dlatego, że te środki są dostępne. Niezbędny jest dobrze przemyślany i przygotowany projekt, który z dużym prawdopodobieństwem przyniesie wnioskodawcy rzeczywiste korzyści. Nakład pracy, konieczny do przygotowania takiego projektu jest znaczny, dlatego należy zacząć to robić odpowiednio wcześniej, najlepiej jeszcze przed ogłoszeniem konkursu.